Zagłada ludności żydowskiej określana jako Holokaust bądź Szoah doprowadziła do śmierci około 6 milionów europejskich Żydów. Temat ten najczęściej opiera się na historii getta warszawskiego oraz obozu koncentracyjnego i zagłady Auschwitz – Birkenau. Musimy jednak pamiętać, że wydarzenia te miały miejsce praktycznie w każdym mieście dawnej II RP. Getta znajdowały się w Krakowie, Łodzi, Lwowie, ale również w mniejszych miasteczkach takich jak Będzin, Wołomin, czy Kisielin na Wołyniu.
Jednym z miejsc, gdzie wydarzyły się tragiczne wydarzenia Holokaustu jest wspomniany już przeze Lwów. Przed II wojną światową mieszkało tam około 100 tys. Żydów. Przeważali w północnej dzielnicy Lwowa – Zamarstynowie, jednak wielu z nich zamieszkiwało również inne części miasta.
Po wkroczeniu Niemców do Lwowa 30 czerwca 1941 roku rozpoczęły się prześladowania ludności żydowskiej. Już w pierwszych dniach niemieckie grupy operacyjne Einsatzgruppen wraz z ukraińską milicją dokonały pogromów na tej grupie mieszkańców w wyniku czego zginęło kilka tysięcy osób. Najprawdopodobniej właśnie z tego powodu temat Holokaustu we Lwowie jest pomijany. Zagadnienie Szoah jest dla Ukraińców niewygodne z politycznego i moralnego punktu widzenia. Zastanawiające jest jednak, dlaczego polscy historycy zupełnie tego nie poruszają . Możemy jedynie domniemywać, jaki jest powód. W kontekście Lwowa i Kresów Wschodnich skupiamy się na cierpieniu milionów Polaków, którzy zostali zmuszeni do opuszczenia tych terenów i rozpoczęciu życia na tzw. Ziemiach odzyskanych. Śmierć 100 tys. ludzi, którzy również byli obywatelami II RP, została całkowicie zapomniana.
18 września 1941 roku na Zamarstynowie zostało utworzone getto lwowskie. W jego granicach zgromadzono 136 tys. osób narodowości żydowskiej. Wcześniej obszar ten zamieszkiwało około 30 tys. Lwowian. To najlepiej pokazuje, jakie warunki mieszkaniowe i sanitarne musiały tam panować. Przyczyniło się to do rozprzestrzenienia wielu chorób, w tym tyfusu i czerwionki. Utworzenie getta wiązało się z przeprowadzkami wielu tysięcy osób. Głównie Żydzi przenosili się na Zamarstynów, jednak niektórzy Polacy i Ukraińcy również musieli zmienić swoje miejsce zamieszkania. Mieszkańcy getta żyli w ustawicznym poczuciu zagrożenia. Podczas łapanek osoby starsze i chore, które nie były zdolne do pracy na miejscu rozstrzeliwano. Znalazł się tam również Ludwik Fleck, który wraz z Rudolfem Weiglem wynalazł i produkował szczepionkę przeciwko tyfusowi. Dzięki temu był przydatny okupantom, co pozwoliło mu przeżyć II wojnę światową. Od początku 1942 roku przeprowadzano specjalne akcje, które miały na celu zmniejszenie ludności getta. Wywożono ich głównie do obozu zagłady w Bełżcu. Ostatecznie w czerwcu 1943 roku zlikwidowano getto lwowskie, wywożąc pozostałych mieszkańców do obozów koncentracyjnych i zagłady. Po tym wydarzeniu Lwów został ogłoszony miastem wolnym od Żydów. W 1992 roku odsłonięto pomnik pamięci ofiar getta lwowskiego. Jednak miejsce to znajduje się na uboczu i jest odwiedzane przez niewielu ludzi. Możemy mieć jedynie nadzieję, że z biegiem czasu to się zmieni i Lwowiacy będą opowiadać o tragicznej historii Żydów.
Kolejnym zapomnianym, ale bardzo ważnym miejscem na mapie Lwowa jest dawny obóz janowski. Historycy nie są jednak w stanie jednoznacznie określić tego miejsca, ponieważ był to zarówno obóz pracy, przejściowy koncentracyjny jak i ośrodek zagłady. Funkcjonował od listopada 1941 roku do lipca 1944, pod koniec stał się podobozem obozu koncentracyjnego na Majdanku. W szczytowym momencie znajdowało się tam 15 tys. osób. Warunki panujące w obozie były nieludzkie. Więźniowie na początku woleli nie zjeść wieczornego posiłku, lecz mieć miejsce na pryczy. Większość z nich stanowiło darmową siłą roboczą lwowskiej filii DAW. Przenywało tam około 100 tys. osób, większość z nich nie przeżyło jednak II wojny światowej. Bezpośrednio z obozem graniczył wąski wąwóz tzw. piaski, gdzie okupanci zabili 80 tys. osób, ofiary byłay zazwyczaj rozstrzeliwane. Historycy nazywają to Holokaustem od kul. Przed przybyciem Armii Czerwonej Niemcy postanowili zatrzeć ślady tej zbrodni, dlatego zmusili pozostałych więźniów do odkopania rozkładających się ciał, które następnie spalono. Obecnie dawny obóz janowski służy jako więzienie. Możemy się zastanawiać, dlaczego nie jest miejscem pamięci tak jak Auschwitz, Treblinka czy Stutthof. Wpływ miały na to względy ekonomiczne oraz polityka prowadzona przez rządy ZSRR i Ukrainy. Jednak stojąc przed tym miejscem nasuwa się pytanie, czy moralne jest to, że w miejscu, w którym tysiące niewinnych ludzi poniosło śmierć znajduje się zakład karny. Na to pytanie już każdy sam powinien sobie odpowiedzieć.
Historia lwowskich Żydó,w tak jak w innych miastach, jest tragiczna i pełna ofiar. Mimo tego nie znajdziemy wielu opracowań, które poświęcają się temu tematowi. Ma na to wpływ ponad czterdziestoletnie panowanie Sowietów, ale też niewielka liczba ocalałych. Najprawdobniej jedynie 700 osób z całej ziemi lwowskiej przeżyło Holokaust. Obecnie w obliczu toczącej się od trzech lat wojny na Ukrainie ludzie mają ważniejsze obowiązki niż zajmowanie się tym zagadnieniem. Jednak nie można pozwolić na to, aby miejsca te zostały całkowicie zapomniane, ponieważ tylko tyle możemy zrobić dla pomordowanych. We Lwowie Żydzi stanowili 30 % mieszkańców. Wydarzenia te również bezpowrotnie zmieniły to miasto.
